Nadmiar żelaza w organizmie - jak do niego dochodzi, jakie są objawy?

Hemochromatoza to choroba, która powoduje zwiększenie wchłaniania żelaza w jelicie cienkim, co prowadzi do groźnego w skutkach przesycenia żelazem. Nadmiar żelaza gromadzi się w tkankach, a w szczególności w wątrobie, sercu, trzustce i przysadce i powoduje uszkodzenie tych narządów. Pierwszym powikłaniem jest zazwyczaj marskość wątroby, ponieważ to ten organ jest jednym z najważniejszych, które biorą udział w magazynowaniu żelaza.

Przewlekłe zmęczenie to jeden z objawów nadmiaru żelaza (Fot. Valeria Ushakova/pexels.com)

Rola żelaza w diecie

Żelazo to bardzo ważny pierwiastek w naszym organizmie. Wchodzi w skład wielu białek oraz enzymów — m.in. hemoglobiny. Jego rolą jest wspieranie układu odpornościowego i nerwowego, a także działanie przeciwutleniające. Dostarczenie tego pierwiastka organizmowi jest niezwykle istotne, ponieważ nie jesteśmy w stanie wytworzyć go samodzielnie. Żelazo dostarcza tlen do naszych narządów oraz organów, a także bierze udział w detoksykacji w wątrobie.

Najczęściej pacjenci borykają się z niedoborem tego pierwiastka, co przekłada się na ogólne osłabienie organizmu. Rzadziej mówi się o nadmiarze żelaza w organizmie, który jest często wynikiem hemochromatozy, czyli choroby metabolicznej polegającej na wchłanianiu zbyt dużej ilości żelaza z przewodu pokarmowego. Nadmiar żelaza może wynikać także z diety bogatej w ten pierwiastek.

Dlaczego nadmiar żelaza jest szkodliwy?

Nadmiar żelaza sprawia, że pierwiastek staje się toksyczny. U większości osób nadmiar żelaza wywołuje mniejsze objawy niż niedobór tego pierwiastka, choć jest bardzo poważny w skutkach. Żelazo zaczyna odkładać się w narządach, a w szczególności w wątrobie, sercu, trzustce czy przysadce. Nadmiar żelaza może prowadzić do niewydolności serca, marskości wątroby czy cukrzycy. Nagromadzenie pierwiastka sprawia, że jego pokłady kumulują się w organach i w ten sposób żelazo zatruwa organizm.

Jak dochodzi do przesycenia żelazem?

Przyczyn nadmiaru żelaza na szczęście nie wyróżnia się sporo — zazwyczaj lekarze podają dwie. Do przesycenia żelazem może dochodzić w wyniku nieprawidłowej diety, która bogata jest w składniki zawierające żelazo takie jak np. czerwone mięso.

Drugą, znacznie trudniejszą do wyeliminowania przyczyną jest choroba metaboliczna, która sprawia, że wchłaniane są zbyt duże ilości żelaza, czyli hemochromatoza. Ma ona postać pierwotną oraz wtórną.

Pierwsza jest dziedziczona i spowodowana mutacją genu HFE odpowiedzialnego za wchłanianie żelaza w komórkach nabłonka jelita. Występuje bardzo rzadko, ponieważ konieczne jest odziedziczenie genu od obojga rodziców. Żelazo wchłaniane jest w jelitach w sposób niekontrolowany. Nasz organizm wyposażony jest w funkcję samoregulującą, dlatego w przypadku hemochromatozy ten mechanizm jest zaburzony.

Wtórna postać hemochromatozy najczęściej wiąże się z zaburzenia układu krwionośnego i zbyt dużego uwalniania jonów żelaza z krwinek komórkowych lub komórek wątrobowych. Uwolnione żelazo odkłada się w sercu, płucach, trzustce, nerkach czy szpiku kostnym.

Nadmiar żelaza — jakie są objawy?

Niestety, nadmiar żelaza nie jest łatwy do diagnozy, ponieważ objawy nie wskazują jednoznacznie na tę przypadłość i mogą pojawić się stosunkowo późno. Rozwój hemochromatozy jest powolny, dlatego objawy pojawiają się często dopiero po 25. roku życia.

Objawy nadmiaru żelaza to przede wszystkim nadmierne i przewlekłe zmęczenie, problemy ze snem, powracające stany podgorączkowe i gorączkowe powyżej 38 stopni Celsjusza. Innymi symptomami są wypadające włosy, sucha skóry czy rozdwajanie się paznokci. Wyróżnia się także wymioty, nudności, spadek łaknienia, zaburzenia owulacji u kobiet i problemy z erekcją u mężczyzn.

Nieleczony nadmiar żelaza może zwiększać ryzyko powstania nowotworu wątroby, dlatego tak ważne jest podjęcie leczenia. Najczęściej oprócz zmiany diety stosuje się także metodę upuszczania krwi, ponieważ pierwiastek obecny jest w hemoglobinie. Leczenie stosuje się zazwyczaj około kilku tygodni. Innym sposobem jest przyjmowanie przez pacjentów leków, które ograniczają wchłanianie pierwiastka z jelit.

OSK

Jak dobierać obciążenie treningowe? (FABRYKA SIŁY)